Melik Ahmet Danişmend çetin savaşlardan sonra Bizans'ın elinden Çorum bölgesini alır. Halk müslüman olup bağlılık gösterir. Ancak bu tutumları, Melik Ahmed'i ve ileri gelen komutanları bir ziyafette zehirlemek istemelerinden dolayı bir tuzaktır. Bu kötü niyetlerini ve şehrin bir depremle tamamen yıkılacağını Melik Ahmet bir gece rüyasında görür. Melik Ahmet bu rüyanıın verdiği endişe ile uyanırken şehir sallanmaya başlar. Askerlerini ve arkadaşlarını derhal kaleden çıkartır.
    Kaledeki Bizanslılar müslümanların çekilişinden memnun kalarak kaleyi tekrar kapatarak savaş hazırlığına başlarlar ve yeniden dinlerine dönerler. Fakat deprem yeniden şiddetlenerek kale ve şehir tamamen harabeye dÖner. Bizanslılara bu saldırılarından dolayı, suçlu anlamına gelen "Cürümlü" adı verilir, zamanla bu "Çorumlu" olur.

    Evliya Çelebi Seyahatnamesine Göre

    Evliya Çelebi Seyahatnamesinin II.Cildi 407.sahifesinlde bölgenin havasının astım hastalarına iyi gelmesi nedeniyle, Selçuklu Sultanı Kılıç Arslan hasta oğlu Yakup Mirza'yı ve yüzlerce çorluyu (bakımsız, zayıf, hastaları) buraya göndermiş ve bunlar sağlıklarına kavuşmuşlardır. Bundan dolayı şehre Çorum denilmiştir.

    Çorum'un çevresinin dağlarla çevrili oldukça geniş bir ova olmasından dolayı (Çevrim) denildiği, halk ağzında Çorum'a dönüştüğü söylenmektedir.

    Çorum (Önceleri bazen Çorumlu) Türklerin bölgeye gelmesiyle bu adı almıştır. Çorum veya Çorumlu adının Oğuz boyrarından Alayunt'lu boyunun bir oymağına ait olduğu belirtilmektedir.

M.Ö. 3. binde başlayan Eski Tunç Devri iskanlarının Çorum İli'nde yaygın bir şekilde olduğu görülür. Bu devirde çeşitli madenler bol miktarda kullanılmaya başlanmış, küçük şehir beylikleri kurulmuş ve bu şehirlerin etrafı surlarla çevrilmiştir. Alacahöyük bunların en önemlisidir. Alacahöyük'ün Eski Tunç Çağı'ndaki zenginliği, yalnızca hayvan yetiştirilmesi ve yüksek ziraatle izah olunamaz. Alaca, Karadeniz'i

Assurlu tüccarlar M.Ö. 1850'lerde Anadolu'dan çıkmak zorunda kaldıktan sonra, Hititler politik egemenliği ellerine almış ve şehir devletlerini birleştirerek veya oratadan kaldırarak merkezi bir devlet kurmuşlardır. Koloni çağını takiben bu ilk devreye, Eski Hitit devleti zamanı denilir. Devletin kurucusu Labarna'dır ( takrien M.Ö. 1700 ). İlk Hitit kralları olan Pithana ve Anitta Assur ticaret kolonileri çağının geç safhasında yaşamışlardır. Labarna'dan sonra I. Hattuşili ve I. Murşili

( M.Ö. 1550 ). I. Murşili'den Telipinu zamanına kadar aşağı yukarı yüzyıl süren kısmen karanlık bir devre görülür. Bu devirden sonra iktidara geçen krallardan I. Suppiluliuma ( takriben M.Ö. 1371 - 1335 ), Anadolu ve Suriye'de bir çok seferler yaparak devletin sınırlarını genişletmiştir. Muvatalli (takriben M.Ö. 1305 - 1282), Mısırlılarla Kadeş savaşı'nı yapmış, kendisinden sonra tahta geçen III. Hattuşili

( takriben M.Ö. 1275 - 1250 ) zamanında, Mısır'la eşit şartlarla Kadeş Antlaşması yapılmıştır. ( M.Ö. 1220 ) daha çok kültür faaliyetlerine önem vermiş, Boğazköy'ün 2 km. kuzeydoğusundaki Yazılıkaya açık hava tapınağına son şeklini vermiştir.     Bu çağın en önemli şehri Çorum sınırları içindeki Hitit devleti'nin başkenti olan Boğazköy (Hatuşa) ve yakınındaki Alacahöyük'tür. Bunların yanında

M.Ö. 1200 Yıllarında Ege göçleri ile Anadolu'ya gelen kavimler, zaten zayıflamış olan Hitit Devleti'nin yıkılmasına sebep oldular. Bu tarihten itibaren Anadolu'da karanlık bir devrin başladığı görülür. M.Ö. 8. yüzyılda bu göçlerle geldikleri sanılan Frigler, Yıkılan Hitit şehirleri üzerinde yeni bir devlet kurmuşlardır. Çorum havalisinde Boğazköy, Alacahöyük, Pazarlı ve Eskiyapar Frigler'in de önemli

    Kimmer istilasından sonra Çorum ve havalisi İran'da bir devlet kuran Medler'in, daha sonra da M.Ö. 333 de Anadolu'yu istilasına kadar Persler'in hakimiyetinde kalmıştır. M.Ö. 276 da, Trakya üzerinden geldikleri sanılan Galatlar, Anadolu içlerine kadar yayılarak, bu bölgeyi de idareleri altına almışlardır. Çorum ve çevresinde Hitit ve Frigler'den sonra en çok iz bırakan Galatlardır. Konfederasyonla yönetilen Galatların Çorum İli dahilindeki merkezleri Tavium, İskilip, Avkat ve Nefesköy'dür.
    İmparator Julius Cesar zamanında, bu havali Romalıların eline geçmiş, M.S. 395 te Roma İmparatorluğu'nun ikiye ayrılmasını müteakip, Çorum ve civarı Doğu Roma ( Bizans ) İmparatorluğu'nun hissesine düşmüştür. Bu devirde Çorum'un adını, Yankoniya veya Nikonya olarak görmekteyiz.

    İslamlığın yayılışı sırasında, Emeviler zamanında Arap orduları, bir çok kez Bizanslılarla savaşlar yapmışlardır, hatta İstanbul'u bile kuşatmışlardı. Emevi hükümdarı I. Muaviye zamanında, İstanbul'u fethetmek için gönderilen orduda pek çok İslam büyükleri ve Peygamberimizin yakınları vardı. Bunlardan Kereb-i Gazi, Süheyb-i Rumi, Ubeyd-i Gazi, kuşatma dönüşü Çorum'da şehit olmuşlardır.
( Hicri 92 ), Çorum'un Hıdırlık mevkiinde yatan bu İslam büyükleri halkımızdan büyük sevgi ve saygı görmektedir. Yine aynı şekilde Emir Müslim ve Seyyid Battal komutasındaki ordular; Amasya, Çorum ve havalisini ilik defa Bizanslıların elinden almışlarsa da, Emevi Devleti'nin zayıf düşmesi sonucu buralar kısa bir süre sonra tekrar Bizanslıların eline geçmiştir. Abbasiler zamanında da Çorum, bir sonuç elde edememiş olmakla beraber İslam akıncılarının Ankara'ya kadar uzanan akınlarına sahne olmuştur.
    1071 Malazgirt meydan savaşı ile, Anadolu kapılarını ebediyen Türklere açan Büyüklü Selçuklu Sultanı Alparslan'dan sonra, Türk beyleri, bir çok koldan Anadolu kalelerini, her biri bir destan olan nice kahramanlıklar yaratarak Bizanslılardan almayı başardıalr. Çorum, Amasya, Tokat yöresinin fethine memur edilen Danişmend Ahmet Gazi, Amasya'yı aldıktan sonra, o zamanki adıyla Nikonya olan Çorum'u almak üzere amcası oğlu Çavlı Beyi gönderir. O da yanına, Karatekin ve Serkes Ahmet Gazi'yi alarak Çorum'a yürür. Zaten Küçük bir kuvvettle gelen Çavlı bey ve arkadaşları, istenilen sonucu alamaz. Bunun üzerine, Danişmend Ahmet Gazi 30 bin kişilik askeri ile Çorum'a gelir. Beraberinde ünlü türk komutanlarından İltekin Gazi de vardır. Kaleyi kuşatır ve dışarısı ile ilgisini keser. Türk töresine uyarak kaledeki Nastura teslim olmasını ve bu sayede bağışlanacağını bildirmek üzere, bir elçi gönderir. Nastur gelen elçinin getirdiği mektup'daki teslim olma çağrısını reddeder. Kuşatma bir hafta sürer, çetin savaşalar olur. Nikonya sonunda 1075 te Türklerin eline heçer.
    Nikonya'nın alınmasından sonra Melik Ahmet Gazi, Alayuntlu boyundan Çorumlu Oymağı başı İlyas Bey'i vali olarak bırakır ve kendisi İltekin Gazi ile Osmancık'ın fethine gider. Çorum adı da, işte bu zamandan ve bu oymağın adından ötürüdür.

    1402 yılında, Ankara savaşında Yıldırım'ın Timur'a yenilişi ile kurulan birlik bozulmuş ve Anadolu Beylikleri yeniden ortaya çıkmıştır. Kısmende olsa, Timur'un himayesinde Amasya'da egemenliğini yürüten Çelebi Sultan Mehmet zamanında Osmanlı idaresinde kalışı nedeniyle Çorum, Yıldırım Beyazıd tarafından alındıktan sonra Cumhuriyete kadar hep Osmanlı idaresinde bulunmuşur. Çelebi Mehmet Çorum'da Subaşılık kurduğu gibi, sık sık Çorum'u rahatsız eden Köpek oğlu Sülü ve kardeşi Hüseyin'i öldürterek Çorum'a faydalı olmuştur. Osmanlı birliğini sağlayan Çelebi Mehmet (1413) oğlu II.Murad'ı Amasya'ya vali yapmıştır. Bu zamanda Amasya'ya Tokat, Sivas, Doğukarahisar, Canik (Samsun) ve Çorum sancakları bağlı idi. II.Murad'ın Lalası Biçer oğlu Hamza Bey'in Çorum'a çok faydaları olmuş ve şehrin güzelleşmesine yardım etmiştir.

    Milli kurtuluşumuz için, Büyük Atatürk'ün Samsuna çıkışından Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşuna kadar, Çorum halkı her türlü maddi ve manevi yardımı yapmış, kendi payına düşen görevleri yerine getirmiştir.
    Çorum, Milli Hükümetin kurulduğu ilk zamanlarda, Yozgat taraflarında oluşan ve genişleyen Çapoanoğulları İsyanı karşısında gösterdiği cesaret , azim ve direnmesiyle, yeni kuruluş halinde bulunanve Milli Kurtuluş hareketine karşı olan ve sonuçları bakımından çok büyük tehlike arzeden bu isyanın önlenmesinde, hemen hemen en etkin rolü oynamıştır diyebiliriz. Kendilerine Halife Orduları Kumandanı süsü vererek isyan eden Çapanoğularıından Celal Edip, Salih ve Halit gibi asiler Kendilerine Halife Orduları Kumandanı süsü vererek isyan eden Çapanoğularıından Celal Edip, Salih ve Halit gibi asiler Yozgat, Çorum ve Kırşehir'i alarak Ankara'ya yürüyecekler, Milli Hükümeti dağıtacaklar ve suretle Saltanata bağlılıklarını ispat etmiş olacaklardı. Milli Kurtuluş Hareketinin başlangıcı ve en müşkil zamanında Çorum, bir taraftan Çapanoğullarının, öte yandan Pontuscuların tehdidi altında bulunuyordu. Eğer Çorum ortadan kalkarsa, bu iki zararlı kuvvet birbirleriyle bağlantı kuracak ve Ankara yolu açılmış olacaktı. Çorum milli bütünlüğümüzün bu en sıkıntılı geçen günlerinde, o zamanki yöneticisi, imanlı genci, halkı, çoluğu çocuğuyla topyekün tedbirler almış, teşkil ettiği milis kuvvetleri, şehrin etrafında aldığı savaş tedbirleri, inanç ve azimleriyle asillerin Çorum'a saldırmasını önlemişlerdir.
    İstiklal savaşı bitimine kadar milleti için hiç bir maddi ve manevi fedakarlıktan kaçınmayan Çorum'un, milli mücadele günlerinden ancak bir kaç cümle ile söz edebildik. Bu uğurda emeği geçen kahramanlarımızın şehit olanlarını rahmetle, gazilerini minnetle anarız.